hipofiz bezi ne demek?

Hipofiz bezi, beynin tabanında, sella turcica adı verilen kemik bir oyukta yer alan, bezelye büyüklüğünde küçük bir endokrin bezdir. "Vücudun ana kontrol merkezi" olarak adlandırılır çünkü diğer birçok endokrin bezin çalışmasını düzenler ve birçok önemli hormon salgılar. İki ana loba ayrılır:

1. Adenohipofiz (Ön Hipofiz): Bu lob, hipotalamus tarafından salgılanan hormonlara yanıt olarak kendi hormonlarını üretir ve salgılar. Salgıladığı önemli hormonlar şunlardır:

  • Büyüme hormonu (GH): Kemik ve kas gelişimini uyarır. Yetersizliği cüceliğe, aşırılığı ise akromegaliye neden olabilir.
  • Prolaktin (PRL): Süt üretimini uyarır.
  • Adrenokortikotropik hormon (ACTH): Böbreküstü bezlerinin kortizol gibi hormonlar üretmesini uyarır.
  • Tiroid uyarıcı hormon (TSH): Tiroid bezinin tiroid hormonları üretmesini uyarır.
  • Folikül uyarıcı hormon (FSH): Yumurtalıklarda folikül gelişimini ve erkeklerde sperm üretimini uyarır.
  • Luteinize edici hormon (LH): Yumurtalıklarda ovulasyonu ve erkeklerde testosteron üretimini uyarır.

2. Neurohipofiz (Arka Hipofiz): Bu lob, hipotalamusta üretilen ve sinir lifleri aracılığıyla buraya taşınan hormonları depolar ve salgılar. Salgıladığı hormonlar şunlardır:

  • Antidiüretik hormon (ADH) veya Vazopressin: Böbreklerin suyun yeniden emilimini artırarak idrar hacmini azaltır. Yetersizliği diyabet insipidusa neden olabilir.
  • Oksitosin: Doğum sırasında rahim kasılmalarını uyarır ve süt salgılanmasını destekler. Sosyal bağlanma ve sevgi duygularıyla da ilişkilidir.

Hipofiz bezinin bozuklukları:

Hipofiz bezinin düzgün çalışmaması çeşitli hastalıklara yol açabilir. Bunlar arasında:

  • Hipofiz adenomu: Hipofiz bezinde oluşan iyi huylu tümörler. Hormon dengesizliğine neden olabilirler.
  • Hipofiz yetmezliği (hipopituitarizm): Hipofiz bezinin yeterince hormon üretememesi.
  • Hipofiz hiperaktivitesi (hiperpituitarizm): Hipofiz bezinin aşırı hormon üretmesi.
  • Şehlala sendromu (Sheehan sendromu): Doğum sonrası kanama nedeniyle hipofiz bezine yetersiz kan akışı.

Teşhis ve Tedavi:

Hipofiz bezinin işlevini değerlendirmek için kan testleri, görüntüleme teknikleri (MRG, BT) ve hormon uyarı testleri kullanılır. Tedavi, altta yatan nedene ve semptomlara bağlı olarak değişir ve ilaç tedavisi, cerrahi müdahale veya radyoterapiyi içerebilir.

Özetle, hipofiz bezi vücut fonksiyonlarının düzenlenmesinde hayati bir rol oynar ve işlev bozukluklarının ciddi sonuçları olabilir. Bu nedenle, hipofiz bezine ilişkin herhangi bir şüphe durumunda bir endokrinologa danışılması önemlidir.